ΚΟΣΜΟΣ
George Frederic Watts, «Hope» 1886 |
Για την Ελληνική κοσμολογική θεολογική και φιλοσοφική σκέψη, ο Κόσμος είναι άφθαρτος, αγέννητος (ως ‘’αναδυθείς αφ΄εαυτού’’) και μόνος αρχιτέκτων της εσωτερικής του τάξεως, επιδέχεται λογική εξήγηση και είναι καθεαυτός ένα λογικώς οργανωμένο οικοδόμημα.
Συμφώνως προς την μαρτυρία του Ιαμβλίχου και του Αετίου (II 1,1) πρώτος ο Πυθαγόρας απεκάλεσε ‘’Κόσμο’’ (‘’στολίδι’’) το Σύμπαν, λόγω θαυμασμού για την ευταξία του: ‘’ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΠΡΩΤΟΣ ΩΝΟΜΑΣΕ ΤΗΝ ΤΟΝ ΟΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΣΜΩΝ, ΕΝ ΤΗΣ ΕΝ ΑΥΤΩι ΤΑΞΕΩΣ’’.
Ο Κόσμος, ο οποίος κατά τον Αναξαγόρα ετέθη σε τάξη και διεκοσμήσθη υπό του Νοός (‘’ΟΜΟΥ ΠΑΝΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΗΝ, ΝΟΥΣ ΔΕ ΑΥΤΑ ΔΙΕΚΡΙΝΕ ΚΑΙ ΔΙΕΚΟΣΜΗΣΕ’’ στον Αέτιο, I 3,5) είναι τόσο θαυμαστός, ώστε ο ίδιος δηλώνει σαφώς πως οι όποιες ταλαιπωρίες του βίου των θνητών μηδενίζονται μπροστά στο εξαιρετικό προνόμιο της δυνατότητας ‘’ΤΟΥ ΘΕΩΡΗΣΑΙ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙ ΤΟΝ ΟΛΟΝ ΚΟΣΜΟΝ ΤΑΞΙΝ’’. Το αυτό υποστηρίζει και Σενέκας, περιγράφοντας τον άνθρωπο ως φιλοπερίεργο θεωρητή των θαυμασίων της Φύσεως (‘’De otio’’ 5.3-4).
Ο Ηράκλειτος εξ Εφέσου θεωρεί Ουσία του Κόσμου το ‘’Αείζωον Πύρ’’, το οποίο αενάως ‘’ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο’’ και μετατρέπεται δια μεταστοιχειώσεως σε ποικίλες μορφές, χωρίς ποτέ να χάνει την ταυτότητά του και πάντοτε ‘’εις αυτόν λόγον’’. Ο Κόσμος είναι δομημένος δια συναρμογής αντιρρόπων δυνάμεων (‘’Παλίντονος’’ ή ‘’Παλίντρομος Αρμονίη’’) και αποτελεί ενιαία ύπαρξη, η οποία ούτε θα πεθάνει ποτέ, αλλά απλώς ζεί αιωνίως σε διαρκή ροή και αδιάκοπο εναλλαγή των μορφών της.
Ο Αναξαγόρας τονίζει, ότι δεν υπάρχει τίποτε περισσότερο από τον Κόσμο, δηλαδή Όλον είναι πάντοτε ίσο με τον εαυτό του (αποσπ. 5 κατά Diels). Τίποτε δεν μπορεί να καταστραφεί. Οι άνθρωποι ονομάζουν ‘’γένησση’’ και καταστροφή εκείνα, που στην πραγματικότητα δεν είναι παρά απλώς ανάμειξη και διαχωρισμός (απόσπ.17, κατά Diels). Ο ίδιος τονίζει, ότι τα πράγματα που εμπεριέχει ο Κόσμος δεν είναι διαχωρισμένα, ούτε αποκομμένα από τα υπόλοιπα (απόσπ.8 κατά Diels) με μόνη εξαίρεση τον Νου, ο οποίος είναι αυτόνομος και μη αναμειγμένος με τα λοιπά πράγματα(απόσπ.12, κατά Diels).
Ο Ξενοκράτης χωρίζει τον Κόσμο σε α) υποσελήνιο, αΐδιο και αναλλοίωτο (τον οποίο αποκαλεί Ύπατο Δία) και β) υποσελήνιο (τον οποίο αποκαλεί ‘’νέατον’’, δηλαδή κατώτατον, Δία). Κατά τους Στωικούς, ο Κόσμος, είναι αιώνια, λογική, έμψυχος και ζώσα ύλη, η οποία, απλώς, αυτοαναπλάθεται περιοδικώς δι’ ‘’εκπυρώσεων’’. Τα πάντα είναι ενσώματα, τίποτε από όσα υπάρχουν δεν είναι ασώματον, στο δε εσωτερικό του Κόσμου δεν υπάρχει θέση για κανένα κενό, παρά το ότι ο ίδιος βρίσκεται μέσα σε ένα ατελείωτο κενό (στην στωική ακριβολογία , ο όρος ‘’Σύμπαν’’ ή ‘’Παν’’ υποδηλώνει το σύνολο του Κόσμου και του περιβάλλοντος κενού, ενώ ο όρος ‘’Όλον’’ υποδηλώνει μόνον τον Κόσμο δίχως το κενό).
Πραγματικά είναι μόνον τα σώματα, ό,τι δηλαδή μπορεί να ενεργεί ή να πάσχει. Ενσώματος είναι και ο Λόγος-Θεός (‘’το αμέσως Θείον’’), όπως ενσώματες και έμψυχες είναι και οι ‘’Αρετές’’, τα ‘’Πάθη’’, η ‘’Σοφία’’, οι ενέργειες, οι δονήσεις, οι λέξεις, ακόμη και οι κινήσεις του Φαντασιακού (καθώς υφίσταται άμεση σύνδεση του τελευταίου με τον ενδιάθετο Λόγο). Η γλώσσα αυτομάτως ‘’εικονοποιεί’’ και δίδει ύπαρξη σε ότι εκφράζει, ακόμη και αν αυτό δεν είναι αμέσως προσιτό στις αισθήσεις. Το σύνολο των εμπεριεχομένων στον Κόσμο νοούνται, ως ‘’το εμμέσως Θείον’’
Βλάσης Ρασσιάς
(το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΔΙΙΠΕΤΕΣ/ Τεύχος 60)
ΚΟΣΜΟΣ
Reviewed by Ανώνυμος
on
9:45:00 μ.μ.
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια: